Torumtay Türbesi

 

Gökmedrese Camii’nin hemen karşısında yer alan Torumtay türbesi, diğer Selçuklu türbelerinden farklı planı, formu ve tezyinatı ile nevi şahsına münhasır bir eserdir. Yapıda kesme taş, moloz ve tuğla ortaklaşa kullanılmıştır. Moloz iç duvar örgüsünde, tuğla ise tonozda kullanılmış ve her ikisi de sıva tabakası altında gizlenmiştir. Dışarıda duvarlar, istinad ayakları, kemerler, sütunçeler tamamen muntazam kesme taştır. Mermer sadece ön cepheyi teşkil eden güney cephesinin ortasındaki pencere nişinde ve dikdörtgen çerçeve içinde kalan satıhlarda kullanılmıştır.
Diğer Anadolu Selçuklu türbelerinde kapı ve pencere etrafında toplanan tezyinat, Torumtay türbesinde cephenin üst kısmına kaymış, buna mukabil, ön cephenin pencere nişi hemen hemen tezyinatsız olarak bırakılmıştır. Türbedeki kabartma palmetlerin vücuda getirdiği süslemeyi Sivas’taki Gökmedrese’de ve yine Sivas’taki Çifte Minareli Medrese’de buluruz.


Türbenin süslemeleri tamamlanmadan, yarıda kalmıştır. Bunu doğu ve batı pencerelerinde, güney doğu ve güney batı köşe payelerinin alt kısmında açıklıkla görürüz. Doğu ve batı pencerelerinin sadece üst kısımlarının zarar görmesinin sebebini anlamak zordur. Her iki pencerede de aynı yerlerin tahrip olması, buralarda figürlerin bulunabileceğini akla getiriyorsa da b una dair hiçbir iz yoktur. Türbenin II.Abdulhamit zamanında 1891-92 yıllarında onarım gördüğünü içteki kitabeden öğreniyoruz. Türbenin inşa ve tamir kitabeleri yanı sıra ayet frizleri de bulunmakta olup güney penceresinin yerleştirildiği nişin alınlığındaki dört satırlık kitabe inşa kitabesidir. Mazgal penceresi kemerinin üzerinde tek satır halindeki yazı Bakara suresinden bir ayettir. Nişin kemeri üzerindeki kitabe de Kur’an ı Kerim’den ayetlerdir. İstinad ayakları üstündeki tezyini panoları kuşatan yazı şeritleri yine ayetleri ihtiva eder.
Türbe içinde güney penceresi üzerinde talikle yazılmış manzum bir tamir kitabesi vardır. Torumtay’a ait sanduka, celi hatla yazılmış Fussilet suresinin 30, 31, ve 32. ayetleri ile Ayetü l Kürsi’yi ihtiva eder.














Hem güney cephesindeki kitabeden hem de sandukada blunan ifadeden baninin Torumtay bin Abdullah olduğunu öğreniyoruz. I.Alaeddin Keykubad’ın yetiştirmelerinden olan Seyfeddin Torumtay, Anadolu’da siyasi ve askeri bir çok olayda rolü bulunan büyük bir devlet adamı idi. 1282 yılında Amasya’da vefat etmiştir.
Eserin tamamlanmak üzere olduğu yıllarda Seyfeddin Torumtay Abaka’ya dörtyüz bin dirhem para, ikiyüz at, ve Moğol beylerine de pek çok hediye vermek mecburiyetinde kalmıştır ki, türbenin tezyinatının bu sebeble tamamlanamadığı ileri sürülebilir.