XIX
Y.Y. yılda Hakkâri yöresi Osmanlı Devletinin merkezi otoritesinin tam
anlamıyla kurulamadığı Doğu Anadolu’nun
önemli bir vilayetidir. Çeşitli aşiretlerin başına buyruk
davranışları, ayrıca yörenin aşılması güç dağlarla kaplı oluşu,
ulaşımı, dolayısıyla asker sevkıyatını büyük ölçüde
engellemekteydi. Kışın yoğun kar nedeni ile kapanan yollar, ancak yazın
birkaç ayında ulaşıma açılabilmekteydi.
XIX.
Y:Y. Başında Hakkâri yöresi Van Vilayetine bağlı bir ocaklıktı.
Son ocaklık sahiplerinden Hakkâri Beyi Şenbolu Nurullah ile Cizreli
Bedirhan Beyler, XIX.yy ortalarında Nasturi saldırılarını bastırdılar.
1843’te Tiyari, 1846’da ise Tuhum nahiyelerindeki Nasturilerle Müslüman
Aşiretler arasında meydana gelen çatışmalar, yöredeki başıboşluğu
iyiden iyiye körüklediler. Bu durum karşısında İstanbul hükümeti
Osman Paşayı yörede asayişi sağlamakla görevlendirdi.
1853’te
Kırım savaşı patlak verince Şemdinlili (Büyük)Seyyit Tâhâ, Dağıstanlı
Mücahit Şeyh Şamil ile birlikte Ermeni ve Ruslara karşı Hakkâri ve yöresindeki
aşiretleri harekete geçirerek cihat ilan etti. Seyyit Tâhâ’nin ölümünden
sonra yerine geçen kardeşi Seyyit Salih Doğu Anadolu ve Azerbaycan'da ki
aşiretleri Ermeni ve Ruslara karşı ayaklandırdı.
II.Abdulhamit,
Doğu Anadolu da merkezi otoriteyi sağlamak yeni bir toplumsal ve siyasal
yapı oluşturmak istiyordu. Bu durum Ermenilerin siyasi faaliyetlerine
engel olurken Ermeniler ile Müslüman halk arasındaki dengeyi korumak için
Doğudaki aşiretlerle iyi ilişkiler geliştirmenin zorunlu olduğuna
inanıyordu. Bu amaçla 1884’te Hakkâri’ye gönderilen Ethem Paşa, aşiret
reisleri ile, ilişkilerin geliştirilmesine çalışmıştır. II.
Abdulhamid ayrıca Doğu Anadolu aşiretlerini Hamidiye alayları biçiminde
örgütlerken onlardan asker olarak yaralanmayı düşünüyordu. Hamidiye
alaylarına tanına bazı ayrıcalıklar, örneğin aşiret mensuplarına
evlerinden uzaklaşmadan kendi yurtlarında askerlik yapma olanağı tanınması
pek çok aşiretin Hamidiye alaylarına katılmasına neden olmuştur.
Hamidiye alayları II.Abdulhamid’in amaçladığı Doğu Anadolu’daki
asayişi tam anlamıyla sağlayamamışsa da birinci Dünya Savaşı ve
Milli Mücadele yıllarında Hamidiye Alaylarının bölgenin savunmasında
çok önemli katkıları olmuştur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder