Hacı Fettah ve Abdullah Çavuş Kimlerdir?

Hacı Fettah Mezarlığı, Meram, Konya

Hacı Fettah ve Abdullah Çavuş (Ö:1131H./1718-9 M.)

Abdülfettah Çavuş, Konya’da doğdu. 
Mustafa adında bir zatın oğludur. 
Konya Hoşhan Mahallesi halkından olan Abdülfettah Çavuş’un adı ve şöhreti bir vakfiyede:
“Konya Hoşhavan Mahallesi’nden Sahibü’l-Hayrat, ve’l-Hasenât…. 
Yeniçeri çavuşlarından Fahrü’I-Asâkir ve’l-Cüyûş, el-Hac Abdülfettah Çavuş ibnü’ l-Hac Mustafa” şeklinde geçer. 
Babasının adının Mustafa olduğunu da bu kayıttan öğreniyoruz.

Veliler listesinde adı geçen Hacı Fettah (Abdülfettah) ile Abdullah Çavuş, baba oğuldur. 
Abdullah Çavuş, babası Abdülfettah ile birlikte idam edilmiştir. 
Mustafa Ataman Bey, yaptığı bir araştırmaya istinaden, ikisinin baba-oğul değil, kardeş olduklarını belirtir. 
Hacı Fettah’ın nesli Konya’da ve Gümülcine’de yaşamaktadır.

Hacı Fettah, rivayete göre, sarayda perde çavuşudur. 
Padişahtan izin ister ve memleketi ve Konya’ya döner. 
Çadır Çeşme yanında Fettahiye Medresesi’ni inşa eder ve Hacı Fettah Camii’ni genişleterek yeniden inşa ile bir minber ilave eder, yanına da bir mektep yaptırır. 
Bunlar için zengin vakıflar bırakır. 
Vakfettiği mülkler arasında, medresenin yanında bir han, aynı yerde bahçeli ve üzüm bağlı bir ev ile on yedi dükkân ve bir de menzil hane vs. vardır. 
Zamanla bu vakıflara birileri el koyar.
Hacı Fettah, camiyi izinsiz yaptırdığı için mi, yoksa bir şikâyet üzerine mi, ve yahut da bilinmeyen başka bir sebepten dolayı mı idam edildi? bilinmemektedir.

Konyalı kitabelerin karışık ve bozuk bir imlâ ile yazıldığını belirtir.
Abdülfettah ve Abdullah Çavuşlar’ın mezarları Hacı Fettah Camii’nin doğusundadır. 
Yeniçeri serpuşlu kabir taşı kitabelerinden bunların H.1131/M.1718-9 yılında idam edildikleri anlaşılmaktadır. 
Her ikisinin de kabir taşlarında ilgi çekici metinlere yer verilmiştir. 
Abdullah Çavuş’un kabir taşındaki kitabenin üst tarafında:

“Ölüm bir şerbettir herkes onu içer.
Ölüm bir attır herkes ona biner.
Kabir bir sayebândır (gölgeliktir) herkes orada oturur”

manasına gelen Arapça bir metin yer alır.

Oğlu veya kardeşi Abdullah Çavuş’un kabir taşında da şunlar yazılıdır:

"Eğer dünya bize baki kalaydı
Felekten intikam almak kolaydı
Günü gün kaydını muhkem göreydi
Ecel aman verir olaydı
Sahibü’l-Merhûm ve’l-Maktûl
El-Hac Abdullah Çavuş Ruhu için Fatiha.
Sene 1131"

Konya’nın üç büyük kabristanından birisi olan Hacı Fettah Kabristanı ve kuzeydoğu köşesindeki cami, şimdi geniş bir mahalle Abdülfettah’ın adını taşır. 
Sonradan genişletilerek yeniden yapılan caminin ilk banii Bali Beşe adında bir zattır. 
Bu cami için de vakıflar tesis edilmiştir.
Üç satırlık cami kitabesi şöyledir:

1. El-Merhûm El-Hac Abdülfettâh Çavuş
2. Ve’l-Mağfur El-Hac Abdullâh Çavuş
3. Fî sene H.1130/M.1718 Ruhu için el-Fatiha.
Sene 1131 (1718-9)

 

Kaynaklar:

1. https://konyaninalimvehocalari.konyacami.com/haci-fettah-ve-abdullah-cavus/
2. Konyalı, a.g.e. s. 368;
3. Basın Yılında Mustafa Ataman, Konya 1997, s.61-63;
4. Önder, 1971, a.g.e. s. 247;
5. Arabacı, 1998, a.g.e. s. 276.