Ayazma (Faneromeni) Kilisesi

Ayazma (Faneromeni) Kilisesi

Ayvalık, Kemalpaşa Mahallesinde, Barbaros Caddesi 22. sokakta  bulunmaktadır. Günümüzde zeytinyağı fabrikası olarak kullanılan İon sütunlu Fenoremeni Kilisesi, ortadokslarca içindeki kutsal su nedeniyle ’’Ayazma’’ olarak anılmaktadır.
Ayazma Kilisesinin kuruluşuyla ilgili bir öyküsü vardır. Kilise yapılmadan önce bir kız çocuğu sürekli tekrarlanan hep aynı rüyayı görmeye başlamıştır. Meryem Ana yerden fışkıran bir sudan sürekli su içer ve yanında bulunan kıza da içirirmiş. Sürekli gördüğü bu rüyayı aile büyüklerine anlatmış, onlarda bunun bir işaret olabileceğini düşünmüşlerdir. Kızın rüyasında görülen yer kazılmış ve ortaya bir su kaynağı çıkmıştır. Bunun üzerine şehrin yöneticilerine duruma anlatmışlar ve onlar da aynı yerde bir kilise yapılmasına karar vermişlerdir. Böylece yeni yapılan kiliseye kutsal su anlamına gelen “Ayazma” veya “Feneromeni” ismi verilmiştir.
Kilisenin girişindeki bir alınlık üzerinde 1890 tarihi yazılıdır.Kilisenin yapı üslubu da XIX.yüzyılın sonlarına işaret etmektedir. Uzunlamasına dikdörtgen planlı, 17.40 X 8.60 m. ölçüsündeki kilisenin yüksekliği 12.00 m.dir. Yaklaşık 200 m2’mlik bir alan içerisinde bulunan kilise 150 m2’lik bir alanı kaplamaktadır.
Kilisenin yapımında kısmen kesme düzgün taş ile hafif kırmıza çalan renkte yöresel sarımsak taşı kullanılmıştır. Ön cephe tamamen Antik Çağın Yunan Mabetlerini anımsatmaktadır. Girişte korint başlıklı dört yuvarlak sütun ve bunların taşıdığı düz bir arşitrav ve üçgen alınlıkla sonuçlanır. Alınlığın her iki ucu ile tepesine de birer akroter yerleştirilmiştir. İç mekana alışılagelenin aksine güneybatıdan girilmektedir. Kuzeybatıdaki kapısı ise örülmüştür. Naos olarak isimlendirilen ibadet mekanının güneydoğu ve kuzeybatı cephelerinde dörder penceresi ile içerisi aydınlatılmıştır. Kilisenin üstü beşik tonozlu bir çatı ile örtülmüştür. Bu çatının üzeri de her birinin içerisine çiçek kabartmaları yerleştiren bölümlere ayrılmıştır.
Mübadele sonrası Rumların Ayvalıktan ayrılmasından sonra bir süre zeytinyağı imalathanesi olarak kullanılmış, içeride bir takım değişikler yapılmış, naosa ahşap bir kat eklenmiştir.  Kültür Bakanlığı çeşitli başvurular üzerine kiliseyi kamulaştırılarak Ayvalık Belediyesine devretmiştir.