Taksiyarhis Kilisesi

Ali Bey (Cunda) Adası Taksiyarhis Kilisesi

İlçe merkezindedir. XIX. yüzyılda Müslümanlarla Hıristiyanların birlikte yaşadığı, Neo-klasik dönem Türk ve Rum evlerinin yer aldığı mahallede, eğimli bir tepe üzerinde yapılan kilisenin yapımını belirtecek kitabesi günümüze ulaşamamıştır. Bununla beraber kilisenin ilk yapılışının XV-XVI. yüzyıla kadar indiği sonradan 1873 yılında yenilendiği sanılmaktadır. Bu kilise Ayvalığın ikinci, Cunda Adasının da en büyük kilisesidir.
Ayvalığın en iyi korunan kiliselerinden biri olup yörenin ünlü kaba yontma ve bezemeli sarımsak taşı ile yığma tekniğinde yapılmıştır. Sarımsak taşları daha çok merdivenlerinde, pencere kemerleri ile sövelerinde kullanılmıştır. Kilisenin cephe görünümünde iki sütunun taşıdığı alınlıklı bir kapıdan girilmektedir. Bu kapının her iki yanında alttakiler örülmüş, birer pencere vardır. Girişin üzerinde ise demir şebekeli, yuvarlak kemerli üçüz pencereye yer verilmiştir. Bazilika planındaki kilise üç nefe ayrılmış, orta bölümü yüksek sekizgen kasnaklı bir kubbe örtmüştür. Bunun dışında kalan yerler tonoz örtülüdür.
İç mekanda duvarlar mermerle kaplanmış, bunun dışında kalan yüzeyler İncil’den alınma konuları kapsayan balık derisi üzerine yapılmış yağlı boya fresk ve ikonalarla bezenmiştir. Onlardan arta kalan alanlar ise çeşitli bezeme elemanlarıyla doldurulmuştur. Mübadele sonrası kilise terk edilince bu resim ve ikonaların bir kısmı Bursa Müzesinde koruma altına alınmıştır. İsa Peygamberin doğumundan ölümüne kadar geçen hayatını tasvir eden balık derisi üzerine yağlı boya ile yapılmış tablolar, ikonalar ve tavan süslemeleri130 yıllık geçmişe sahiptir.