M.Rahmi Koç Sanayi ve Teknoloji Müzesi, Beyoğlu, İstanbul
İstanbul ili Beyoğlu ilçesi, Haliç’in kuzey kıyısında, Hasköy Piri Paşa Mahallesi’nde yer alan M.Rahmi Koç Sanayi ve Teknoloji Müzesi iki ayrı binadan oluşmuştur. Bu yapılardan bir tanesi Osmanlı Lengerhanesi, diğeri de Hasköy Tershanesi’nin bir bölümüdür.Lengerhane, Sultan III. Ahmet (1703–1730) zamanında XII. Yüzyıldan kalma bir Bizans temelleri üzerine yapılmıştır. Lenger sözcüğü çıpa ve zincir anlamına gelmektedir. Lengerhane olarak da çıpa ve zincirlerin yapıldığı yer tanımlanmaktadır. Lengerhane Sultan III. Selim (1789–1807) zamanında onarılmış, Cumhuriyetin ilanından sonra 1951 yılına kadar Maliye Bakanlığı tarafından kullanılmış, Tekel-Cibali Tütün Fabrikası’nın ispirto deposu olmuştur. Lengerhane 1984 yılında yangın geçirmiş, üst örtüsünün büyük bir bölümü yanmıştır. Bundan sonra terk edilen yapıyı Rahmi M. Koç Müzecilik ve Kültür Vakfı 1991 yılında satın almış ve 2,5 yıl süren, Garanti Koza firmasının yaptığı restorasyon çalışmasından sonra Rahmi Koç Sanayi ve Teknoloji Müzesi olarak 13 Aralık 1994’te ziyarete açılmıştır.
Tershane binası Osmanlı Deniz Hatları Şirketi (Şirketi Hayriye) tarafından 1861 yılında gemilerinin bakım ve onarımı için yapılmıştır. İki atölyeden oluşan Tershane, zamanla genişletilmiş, 45 m. uzunluğunda buhar gücü ile çalışan kızak 1884 yılında buraya eklenmiştir. 1910 yılında ise elektrikle çalışan ikinci bir kızak daha yapılmıştır. Şehir Hatları Vapurlarından 1938 yılında hizmete giren ve yaklaşık 50 yıl Boğaziçi’nde hizmet veren Kocataş ve Sarıyer gibi ilk gemiler burada yapılmıştır. Tershane binası bazı kamu kuruluşlarının kontrolünde kalmış, 1984 yılında Ulaştırma Bakanlığı’nın mülkiyetine geçmiştir. Rahmi Koç Müzesi ve Kültür Vakfı tarafından satın alınmış ve müzeye eklenmiştir. Bu bölüm Temmuz 2001’de ziyarete açılmıştır. Günümüzde müze 11.250 m2’lik bir alanı kapsamaktadır.
Müzenin Lengerhane bölümünün birinci katında çeşitli kara ve deniz araçları, sanayide kullanılan buhar makineleri, buhar türbinleri ve buhar kazanlarının orijinalleri veya modelleri sergilenmiştir. Bunların arasında yandan çarklı gemi makineleri, gaz veya buharla çalışan içten yanmalı motorlar, sıcak hava motorları bulunmaktadır. Bu bölümdeki orijinal eserlerden birisi de 67 numaralı Şirketi Hayriye’nin Kalender Vapurunun orijinal ana makinesidir. Kalender Vapuru 1911 yılında İngiltere tezgâhlarında yapılmıştır. Buharla çalışan üç genleşmeli orijinal bir motordur.
Lengerhane’nin asma katında XIII. yüzyılda İslâm astronomi bilginlerinin gökcisimlerini hesaplamada kullandıkları usturlaplar, bir yüzünde trigonometrik hesap cetvellerinin bulunduğu çeyrek daire şeklindeki rub’u tahtaları ve farklı dönemlerde yapılmış güneş saatleri bulunmaktadır. Bu objeler arasında astronomi araçlarından XVIII. yüzyıla ait iççubuk, XIX. yüzyıla tarihlendirilen sekstant, oktant ile çeşitli güneş sistemi modelleri, teleskoplar, çeşitli dürbünler bulunmaktadır. XVIII.-XIX. yüzyıllarda kullanılmış mikroskoplar, çeşitli bilimsel aletler, vakum pompaları, camdan ve ahşaptan yapılmış abaküsler, hesap makineleri, Edison ampul kopyaları, elektostatik aletler, dinamo ve galvanometreler de onları tamamlamıştır.
Müzenin iletişim araçlarının sergilendiği bölümde ilk telefonlar, Edison monografının replikası, telgraf cihazı ve XIX. yüzyıl sonunda kullanılan çeşitli gramofon modelleri de bulunmaktadır. Müzedeki radyolar ayrı bir bölümde sergilenmiştir. Burada 1910–1945 yıllarına ait çeşitli modellerde kulaklıklı, hoparlörlü, ağaç mobilyalı radyolar ve radyo pikaplar bulunmaktadır. Ayrıca XIX. yüzyıla tarihlenen üç boyutlu görüntü sağlayan stereoscoplar, kameralar, fotoğraf makineleri, daktilo makineleri ve siyah-beyaz televizyonlar da onları tamamlamaktadır.
Lengerhane’den ek binaya geçişi sağlayan merdivenlerin duvarlarında XX. yüzyılın başlarına tarihlenen gemi modelleri, Osmanlı savaş gemilerinde kullanılmış küçük kalibreli toplar, gemilerin yön bulmasını sağlayan “DF” antenleri sergilenmiştir. Merdivenin bitiminde ve salona ulaşıldığında Bademli Zeytin Fabrikası’nın buhar ile çalışan orijinal ana makinesi ile presi görülmektedir.
Müzenin havacılık bölümünde XIX.-XX. yüzyılda kullanılan Alman, Fransız, İngiliz ve İtalyan yapımı keşif, avcı ve bombardıman uçak modelleri ile onların orijinal uçak motorları sergilenmiştir. Bu bölümde Nazi Almanya’sının Romanya Ploesti rafinerisine yaptığı saldırıdan dönerken 1943’te denize düşen Amerikan B–24 bombardıman uçağının denizden çıkarılmış pilot kabini, Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nden alınan 1894 Alman yapımı kâğıt ve pul basım makineleri bulunmaktadır. Ayrıca XIX. yüzyıla tarihlenen İngiliz yapımı madeni para basma makinesi de burada sergilenmiştir.
Müzenin bisiklet, motosiklet ve çocuk arabaları ayrı bir bölüm halindedir. Burada P.Michaux ve oğullarının yaptığı ön tekerleğin ortasına yerleştirilmiş ilk pedallı bisiklet, 1867 Fransız yapımı velespet, 1870 İngiliz yapımı penny-farthing gibi yüksek tekerlekli bisikletler, Amerikan 1992 yapımı Harley Davitson motosikleti, İngiliz 1913 yapımı Royal Enfield sepetli motosikleti, çocuk bisiklet ve pusetleri ayrı ayrı sergilenmiştir. Bunların yanı sıra ziraatta kullanılan buhar makineleri, 1880’li yılların orijinal seyyar buhar makineleri, çekici buharlı traktör müzedeki alt salonun ortasına yerleştirilmiştir. Bu bölümdeki vitrinlerde de XX. yüzyılın başlarında kullanılmış çeşitli araba markaları, modelleri, lokomotifler ve oyuncaklar bir araya getirilmiştir.
Müzenin denizcilik bölümü ayrı bir önem taşımaktadır. Bu bölümde eski dalgıç giysileri, dalgıç donanımları, gemi modelleri, gemi figürleri, gemi yelken donanımları, kampanalar, yalpa müşirleri, fenerleri görülmektedir. Ayrıca çeşitli gemilere ait resimler de duvarlara yerleştirilmiştir. Bunların yanı sıra XIX. yüzyıl sonunda İngiltere’de nehirlerde kullanılmış çift kürekli gezinti kayıkları, pusulalar, sekstantlar, deniz kronometreleri de vitrin içerisinde yer almaktadır. Müzenin bu bölümünde bir köşeye 1922 yılında İngiltere’de yapılmış John Mc. Kay isimli geminin orijinal parçalarından yararlanılarak yapılmış telsiz odası ile kaptan köşkü yapılmıştır. Buradaki seyir aletleri, anons devreleri, gerçek bir kaptan köşkünü çağrıştırmaktadır.
Müzenin bir diğer bölümünde ise, buhar makineli gemilerin buhar basınç göstergeleri, buhar ile çalışan tulumbalar, onlara yardımcı makineler, pervaneler, şaftlar ve dıştan takma deniz motorları sergilenmektedir.
Müzenin açık teşhir alanlarında Ayancık Kereste Fabrikası’na Çangal ve Zingal bölgelerinden tomruk taşıyan 1930 yapımı dekoviller; Üsküdar-Kadıköy Tramvayları, T.A. şirketine ait 20 numaralı Kadıköy-Moda Tramvayı, en kötü hava koşullarında bile batmayan 1951 yapımı kıyı emniyet kurtarma botu, çeşitli gemi demirleri, şamandıralar, yüzer havuz, buhar kazanı, Zafer savaş gemisinin torpido tüpü, F–104 Starfighter savaş uçağı bulunmaktadır.
Hasköy Caddesi No:27 Beyoğlu
Tel : (0212) 250 89 38
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder