Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesi, Eminönü, İstanbul
Türkiye’nin ilk ve tek hat sanatları müzesi olan Türk Hat Sanatları Müzesi; ilk olarak 1968 senesinde, Vatan Caddesi üzerindeki Sultan Selim Medresesi’nde hizmete başlamış; Bayezid Medresesi’nin Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore edilmesinden ardından müze buraya taşınarak, 28 Ekim 1984 tarihinde bu yeni yerinde ziyaretçilere açılmıştır. Türk Hat Sanatları Müzesi koleksiyonunda; muhakkak, nesih ve küfi Kuranlar, Hint ve Mağrip hatlı yazma eserler, levhalar, tuğralar, aynalı yazılar, icazetler, hilyeler ve minyatürler bulunur.
Müzenin Kutsal Emanetler bölümünde sergilenen Kâbe örtüsü, Sakal-ı Şerif ve Hz Muhammed’in kabrinden getirilen toprağının bulunduğu şişenin yanı sıra; Medine, Mina ve Müzdelife’yi tasvir eden minyatürler ile çeşitli tarikatlara ait belgeler, şecereler, kamış kalemler gibi tarihi ve manevi önemi olan birçok eser müzenin koleksiyonunu zenginleştirmektedir.
İstanbul ili Eminönü ilçesi, Beyazıt’ta bulunan Vakıf Hat Sanatları Müzesi günümüzde Sultan II. Beyazıt Külliyesi’nin medresesi içerisinde yer almaktadır.
Vakıf Hat Sanatları Müzesi ilk defa 1969 yılında İstanbul’da Vatan Caddesi’nde bulunan Sultan Selim Medresesi’nde (Halıcılar Köşkü Medresesi) kurulmuştur. Müzeyi oluşturan eserler tekke ve türbelerin kapatılmasından sonra Şehzadebaşı’ndaki Şehzade Camisi’nin imaretindeki vakıf teberrükât ambarlarında toplanmıştı.
Türk ve İnşaat Sanat Eserleri Müzesi’nin kurulmasından sonra bu eserlerin de ayrı bir müzede değerlendirilmesi İstanbul Vakıflar Başmüdürü İhsan Erzi tarafından düşünülmüş, bunun için de teşhir edilecek eserler bir komisyon tarafından seçilerek envanterlenmesi yapılmıştır.
Bu komisyonun başında da İbrahim Hakkı Konyalı bulunmakta idi.
Müzede eserler kronolojik bir sıra takip etmemiş, yazı çeşitlerine göre ayrı ayrı gruplar halinde teşhir edilmiştir.
Müzenin bölümlerini sülüs ve nesih yazılar, talik yazılar, tuğralar, meşk örnekleri, halk sanatları, hilyeler, işleme yazılar, mütenevvi yazılar ve padişah yazıları oluşturmuştur.
Dershane bölümünde, devrin tanınmış hatalarının ve padişah yazılarının yanı sıra fildişi ve sedef kakmalı rahleler, Ravza-i Mutahhare örtüsü, Pertevniyal Valide Sultan’ın vakfı olan Saksonya vazoları teşhir edilmiştir.
Sultan Selim Medresesi’nde kurulan bu müzenin, buradaki ömrü çok fazla olmamış medresenin bir sağlık kuruluşuna tahsisi üzerine içerisindeki eserler Fatih Camisi’nin külliyesinde koruma altına alınmıştır.
Bu arada müzeye yer olarak Beyazıt külliyesinin medresesi düşünülmüştür.
İstanbul Belediye Müze ve Kütüphanesi olarak 1943’ten bu yana kullanılmıştır.
Buradaki Belediye Müzesi’nin Saraçhanebaşı’nda Gazanfer Ağa Medresesi’ne taşınmasından sonra sadece kütüphane bölümü burada kalmıştır. Mülkiyeti Vakıflarda olan medresenin müze olarak düzenlenmesi için çalışmalara başlanmış ve İstanbul’un Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesi 28 Ekim1984 yılında, Cihan Özsayıner’in çalışmaları ile yeniden açılmıştır.
Caminin kuzeybatısında, klasik Osmanlı medrese plan düzeninde olan bu yapının merkezini kare planlı, üzeri kubbeli dershane bölümü oluşturmaktadır.
Bunun üç tarafı 13 odadan meydana gelmiştir.
Yapımında kesme taş ve tuğla kullanılmış, dershanede bir sıra taşı bir sıra tuğla izlemiştir.
Giriş kapısı kubbeli ve oldukça sade bir görünümdedir.
Üzerine de rumi ve hatayilerden oluşan bir alınlık yerleştirilmiştir.
Medrese hücreleri kareye yakın planlı olup, üzerleri kubbelidir.
Önlerinde revak olan bu odalardan köşedekiler diğerlerinden daha büyük olup, alt sırada üç, üst sırada birer pencere ile aydınlatılmıştır.
Dershane binası revaklardan 3.65 m. uzaklıkta olup, dokuzu altta, on ikisi de üstte olmak üzere 21 pencere ile aydınlatılmıştır.
İçerisinde ocak bulunmamasına rağmen yanlarda birer dolaba yer verilmiştir.
Kasnaklı kubbesi kemerler üzerine oturmuştur.
Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesinde, Kûfî yazmalı Kuran-ı Kerimler, Risaleler, Hint ve Mağrip hatlı yazma eserler, levhalar, Nesih, Kuran-ı Kerimler ve ahşap kat’a eserler, Muhakkak Kuran-ı Kerimler ve sülüs levhalar, Tâlik yazma ve levhalar- istifli yazılar, Sülüs ve aynalı yazılar, Tuğralar, nesih Kuran-ı Kerimler, Hattat padişahlara ait, sülüs ve muhakkak yazmalar, İcâzetler, Hilyeler, Hanım hattatlara ait işleme yazılar, Meşkler, muhakkak Kuran-ı Kerimler, Etnografik teşhir, Sülüs ve nesih murakkalar, Kutsal Emanetler olmak üzere on dört teşhir bölümü bulunmaktadır.
Küfi Kuran-ı Kerim, Risaleler, Hint ve Mağrip Hatlı Yazma Eserler ve Levhalar Bölümünde, IX.- X.yüzyıla tarihlendirilen ve müzenin en eski eseri olan ve Mehmet bin İdris tarafından yazılan Kûfi yazılı en eski Kuran-ı Kerim bulunmaktadır. Bunun yanı sıra XII. Yüzyıla tarihlendirilen risaleler, nesih üslubunda Hint yazısı ile yazılmış Kuran da bulunmaktadır. Ayrıca müzenin nesih yazılar bölümünde Kolağası Arif, Vasıf, Mehmet Ali Mekki’nin küfi yazılı levhaları da vardır. Müzenin Kuran-ı Kerimler ve Ahşap Kat'a Eserler Bölümü'nde; Mustafa Hilmi Mehmet Şevki, Üsküdarlı İbrahim, Kayyumzade Mehmet Salih' in nesih Kuran-ı Kerimleri ile Mehmet Zaifi'nin nesih yazı ile yazdığı risaleler mecmuası bulunmaktadır. Duvarlarda kadife üzerine ahşap ve fildişi malzeme ile yazılmış kat'a levhalara yer verilmiştir.
Müzenin Muhakkak Kuran-ı Kerimler ve Sülüs Levhalar Bölümünde, Hemedanlı Ahmet Oğlu Muhammed Hallâvî'nin muhakkak hatlı Kuran-ı Kerim'inin yanı sıra, hattatı bilinmeyen muhakkak Kuran-ı Kerimler sergilenmektedir.
Duvarlarda Mehmet İzzet, Mustafa İzzet, Şefik gibi hattatların sülüs hatları teşhir edilmektedir.
Talik Yazmalar ve Levhalar Bölümünde, Hattatı bilinmeyen talik Kuran-ı Kerim'in yanı sıra, Mehmet Oğlu Cezerî'nin Şerh-i Şalibi ile hattatı bilinmeyen tefsir kitabı bulunmaktadır.
Duvarlarda ise Abdülaziz, Seyyid Abdülkerim, Mehmet Nuri, Ali Haydar, Mevlevî Zeki Dede, Yesârizade Mustafa İzzet' in talik hatları sergilenmektedir.
Sülüs ve Aynalı Yazılar Bölümünde, Hüseyin Dede oğlu Ahmet, Mehmet Ali El Rûmi oğlunun yazdığı Kuran-ı Kerimler teşhir edilmektedir.
Ayrıca duvarlarda hattatı bilinmeyen tâlik levhanın yanı sıra, Mustafa İzzet' in sülüs, aynalı hatları ile Kâmil Akdik, Tevfik, Abdülfettah, Saray-ı Amire Katip Ömer'in yazıları sergilenmektedir.
Tuğralar ve Nesih Kuran-ı Kerimler Bölümünde, Rüstem'in ve adı bilinmeyen bir hattatın yazdığı nesih Kuran-ı Kerimler teşhir edilmektedir.
Bunun yanı sıra Mümtaz, Abdullah Tevkii, Vehic ve Kudsî'nin Tuğraları sergilenmekte olup, bu tuğralar II. Mahmud ve III. Selim'e aittir. Bunun dışında tuğra istifli hatlar da bulunmaktadır.
Hattat Padişahlar, Sülüs ve Muhakkak Yazmalar Bölümünde, Sultan III. Murat’ın tâlik ile yazılmış hattı ile, Sultan II. Abdülhamit’in yaptığı ceviz ve gül ağacından rahle sergilenmektedir. Müzede Hattat Sultanlar bölümünde Vahideddin Efendi, Sultan Abdülmecid, III. Ahmet ve II. Mahmud'un hatları da teşhir edilmektedir.
Müzenin İcazetler, Nesih Kuran-ı Kerimler Bölümünde, Ali Rasim, Hafız Abdülkadir Necati, Hüseyin Hamid, Hafız Mustafa Rakım, Recai Efendi, Mehmet Vasfi, Mir Osman Edib, Mehmet Rüştü, Emine Behcet Namıka, İsmail Şemseddin'in icazetleri sergilenmektedir.
Ayrıca Hasan Hayri, Mehmet oğlu Mahmud, Muhammed Larioğlu Alâeddin’in nesih Kuran-ı Kerimleri bu bölümü süslemektedir.
Hilyeler Bölümünde, Hacı Ahmed Arif, Vahdeti Bey, Kağıtcızade Feyzullah, Hafız Osman, İbrahim Sükûti, Ali Rıza, Tahsin Hilmi, Mahmud Celaleddin, Mehmet Şefik, Osman'ül Enverî, Hafız Mehmet Fehmi’nin hilyeleri sergilenmektedir.
Hanım Hattatlar-İşleme Yazılar Bölümünde, Yazılar sülüs yazı ile işlenmiştir.
Çoğunun hattatı bilinmemektedir.
Şefik Bey, Sabri Mustafa İzzet, Yesari, Selma, Nasiye’nin yazı örnekleri bu bölümde sergilenmektedir.
Meşkler-Muhakkak Kuran-ı Kerimler Bölümünde, Katipzade Refii Yesari, Mahmud Celaleddin, Yedikulelli Seyyid Abdullah, Rakım, Mehmet Esat'ül Yesari'ye ait sülüs ve talik meşkleri sergilenmektedir.
Ayrıca Hacı Mustafa İbnî Osman'ın muhakkak Kuran-ı Kerim'i de bu bölümde bulunmaktadır.
Etnografik Bölümde ise, Klasik medrese hayatını yansıtan bir teşhir bulunmaktadır.
Burada, mankenler yardımı ile hattat ve iki küçük talebesinin devrin giysileri içinde hat sanatının nasıl öğrenildiği canlandırılmıştır.
Sülüs ve Nesih Murakkâlar Bölümünde, Mustafa Dede ve Tabağızade İzzet'in sülüs ve nesih hattı ile yazdığı murakkâlar sergilenmektedir.
Duvarlarda, İzzet, Refik, Ali, Hacıbeyzâde Ahmet Muhtar, Ferit Şefik, Şeyh Muhammed Sırrı, Vahdeti, Abdülvahit'in sülüs ile yazılmış taç şeklinde istiflenmiş hatları bulunmaktadır.
Kutsal Emanetler Bölümünde, Ortada 585x3.14 m. ebadında orijinal Kâbe Kapısı örtüsü yer almaktadır.
Siyah kumaş üzerine “El Hac Ali Muhammed Eba Paşazade” tarafından yazılan hatlar, altın ve gümüş iplikler ile işlenmiştir.
H.1301 (1883) tarihlidir. Burada, İpek, sıra saten, kendinden desenli, jakarlı Kâbe örtüsü (Siyah) ve Kâbe iç örtüsü (Kırmızı) ile Makam-ı İbrahim örtüsü olduğu sanılan işleme örtü de sergilenmektedir. Hz. Muhammed’in Sakal-ı Şerif, orijinal kutusunda muhafaza edilmektedir.
Hazreti Muhammed'in kabir toprakları, kapalı bir şişe içinde muhafaza edilerek sergilenmektedir. Bunun dışında, Hazret-i Muhammed'in Saç-ı Şerifleri, Zıbın-ı Saadetleri, Kuşağı Şerifi'nin bir parçası gibi kutsal emanetler de bu bölümde bulunmaktadır.
Müze duvarlarda, Mekke, Medine, Müzdelife, Arafat Dağı'nı tasvir eden minyatürler, Kâbe’yi çeviren yazı Kuşağı Parçası, III. Sultan Ahmet'in, II. Mahmud'un, Sami Efendi'nin, İbrahim Nesafe'nin hat levhaları sergilenmektedir.
Müzenin avlusunda Çırçır’lı Ali, Sami Efendi'nin celî sülüs M. İzzet ve Nuri'nin tâlik hatları ile yazdığı taş kitabeler teşhir edilmektedir.
Bunun dışında, h.1213 (1798) tarihli bir mezar taşı da bahçede sergilenmektedir.
Ayrıca müze bahçesinde, Ahmet Ziya Bey tarafından yapılan iki güneş saati bulunmaktadır.
Beyazıt Camisi karşısı Beyazıt/ İSTANBUL
Tel: (0212) 527 58 51
Yazısı için Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesi Müdürü DR. Zübeyde Cihan ÖZSAYINER hanımefendiye çok teşekkür ederiz.
Selam bu yazı vgm.gov.tr ye yazdığım makaleden kopyalanmış. Adımın yazılması gerekiyor.
YanıtlaSilDR. Zübeyde Cihan ÖZSAYINER TÜRK VAKIF HAT SANATLARI MÜZESİ MÜDÜRÜ
İsminizi yazdım Zübeyde Hanım. Çok teşekkür ederim. İhmalkarlığım için özür dilerim. Eğer izin vermem derseniz haber verin yayını kaldırayım. Selamlar
SilBu yorum yazar tarafından silindi.
YanıtlaSil