Hacı Veyiszâde'nin özel talebelerinden olan Ahmet Atıcı anlatıyor:
Konya'da, Pîrî Paşa Câmii'nde Hoca Efendi'den ders alıyoruz, Hacı Veyiszâde'den...
Daha başka arkadaşlar da var.
Ben, dersi mersi bıraktım, izin filân da almadan bir kaç günlüğüne İstanbul'a kaçtım.
Sami Efendi Hazretleri'nin ziyâretine, Hazreti ziyâret ettim, sohbetlerine katıldım, üç dört gün sonra da Konya'ya döndüm.
Sultan Alâeddin Keykubadlar devrinde Konya'da malının, mülkünün ve servetinin hesabını bilmeyen, mürüvvetli "Hâce-i Cihân (Hoca Cihân)" adlı bir kimse, kendisinin de biricik oğlu vardı.
O da sar'a hastalığına yakalanmıştı.
Ne kadar tabibe gittiyse oğlunun derdine bir türlü derman bulamadı.
Bu uğurda büyük bir servet harcadı.
Kullandığı bütün ilaçlar da fayda vermedi.
Bir gün Hâce-i Cihân, Şeyh Sadruddin Muhammed Konevi Hazretlerine yüz sürdü.
Kendisine şu ricada bulundu:
-Dünya'da bir oğlum vardı.
Bir derde tutuldu.
Şimdi sultanımdan rica ve niyaz ederim ki, Allahü Teâlâ'nın avn-i inayeti ile ben biçareye bir deva bulun.
Hep iniş yokuşsun düz'ün kalmamış...
İlkbaharın, yazın, güz'ün kalmamış...
Utan, deyip tükürmeme gerek yok;
Çünkü utanacak yüz'ün kalmamış...
*Gönül Söyler Dil Susar, Abdullah GÜLCEMAL, 1986, s.17.
Hacı Veyiszâde Merhumun imam Hatip'teki Talebesi Yayıncı Duran KÖMÜRCÜ anlatıyor:
Ben de başkasından dinledim:
-Adamın biri, bir yaz mevsimi, kavun karpuz zamanı, kavun satmaya gelmiş pazara.
Yükünü akşamdan vurmuş arabasına, sabah erkenden Aziziye Câmii'nin oraya gelmiş, arabasını bir kenara çekmiş, atların ağzına torbalarını vermiş, sabah namazı için câmiye girmiş.
Namaz bitmiş, Hoca Efendi sohbete başlamış.
Şeyh Sadruddin Muhammed Konevî Hazretlerinin hadsiz hesapsız dünya malı vardı.
Altın ve gümüşü çoktu.
Hizmetçileri, sevenleri, bağlıları pek çoktu.
Kendisine çok bağlı bulunan Sultan II.Alâeddin Keykubad, onun hiç bir zaman sözünden çıkmaz, şeyhinin üzerine titrer dururdu.
Her zaman hål ve hatırını sorar, isteklerini emir telakki ederdi.
Beylek el Kıpçakî
Beylek'in eserinde bulunan bir nottan, onun 1242-1243 yıllarında Trablus'tan Suriye'ye ve oradan da İskenderiye'ye deniz yolculuğu yaptığı öğrenilmektedir.
İbnü'l Aynî Zerbî (.../1153)
Arap Hekim, Astrolog, Mantıkçı
Hacı Veyiszâde Merhumun imam Hatip'teki Talebesi yayıncı Duran KÖMÜRCÜ anlatıyor:
Benim İmam Hatib dışında bir Hocam vardı; Kağnıcı Mehmed Efendi.
İmparatorluk devrinde, Halifey-i Rûy-i Zemîn'den icâzet almış, Osmanlı ulemâsından biri.
Kağnıcı Hoca vefat ettiği zaman, cenazesini Hacı Veyiszâde Hocamız yıkamış.
Bu cenâze yıkama anında geçen bir hadise var.
Şöyle anlattılar:
Sultan II.Alaeddin Keykubad (Allah ona rahmet etsin, ondan razı olsun) zamanında idi.
Kendisine sultanlardan birinden çok kıymetli mücevherler, hediye olarak geldi.
Kuyumcubaşına bu kıymetli mücevherleri elden geçirmesini emretti.
Bu sırada Sultan'ın veziri Sahip Ata ve Pervane Muinüddin idi.
Örülen çorapta nakışın belli....
Malûm çukurlara akışın belli..
Albayrak altında, Mizan'da tarttık;
Millet-i İslâm'a, bakışın belli...
*Gönül Söyler Dil Susar, Abdullah GÜLCEMAL, 1986, s.17.
Sa'd bin Ebî Vakkâs'tan rivayet edildiğine göre Rasûlullah Sallallâhü Aleyhi ve Sellem şöyle buyurmuştur:
اللهم إني أعوذُ بك من فتنةِ النِّساءِ
وأعوذُ بك من عذابِ القبرِ
الراوي:سعد بن أبي وقاص *
Hacı Veyiszâde Merhumun imam Hatip'teki Talebesi Duran KÖMÜRCÜ anlatıyor:
Bir keresinde, okuldan çıktık.
Önümde bir kız var, onu takip ediyorum.
Kız önde ben arkada, şöyle belirli mesafeden takipteyim.
Kafama koydum, konuşacağım.
Şimdiki nesle bunlar tuhaf gelir.
Her taraf aşna fişne kaynıyor şimdi.
O zamanlar baya zor iş bir kızla konuşmak, arkadaşlık etmek.
Ar damarları çatlamamıştı insanların daha o zamanlar.
Biz zıpçıktılığımıza devam ediyoruz.
Muhyiddîn İbn'ül Arabî hakkında fetvalar veren Kemal Paşazâde ile Yavuz Sultan Selim için Edirne'de "el-Canib'il Garbi fi Halli Müşkülat'ı İbn'ül Arabî" adlı eseri yazan Şeyhu'l Mekkî ile İbrahimü'l Halebî'nin (Nimet'ül Cârî fi Nusretiş Şeria) adlı eseri Osmanlı döneminin en önemli kaynaklarındandır.
Demîrî
Asıl adı Ebü'l-Beka Kemaluddin Muhammed b. Musa b. Isa el-Kahiri e- Şafii'dir.
H.742/M.1341 yılı başlarında Nil deltasındaki Semennud kasabası yakınında bulunan Demire adlı iki köyden kuzeydekinde doğmuştur.
Zooloji hakkında yazılan ilk ansiklopedi:
Zooloji ilminin öncülerinden Cahız (H.150/H.767- H.255/M.869)
Eserlerinde hayvanların yaşayışları hakkında ince bilgiler verdi ve hayvanları deney için kullanan ilk alim oldu.
Seyyid Mahmud Hayranî'nin hayatı hakkında kâfî derecede malumat mevcut değildir.
Ölüm tarihinden hareketle XIII.yüzyılın başlarında doğduğu söylenebilir.
İsminin başındaki “Seyyid” unvanı onun muhtemelen Hz.Peygamber soyundan olduğunu gösterir.
Türk ve İslâm Eserleri Müzesi’nde bulunan ve Selçuklu ağaç işçiliğinin güzel örneklerinden olan sandukasının üzerindeki kitâbeye göre babası Selçuklu devlet adamlarından Mesud Paşa olup dedesinin adı Mahmud’dur.
1945-1950 yılları arasında, Konya'da, Hacı Veyiszâde Mustafa Efendi Hocamızdan, Ulûm-i Dîniyye ve Arabiyye okumuş Mehmed Çelik Hoca, Üsküdar Şeyh Devâtî Dergâhında Hacı Veyiszâde Hoca Efendi'yi anlatıyor.
-Çok bâdireli zamanlar geçirdik.
Konya Hükümet binasının altına çook gittik geldik o zamanlar.
Her yakalanışımızdan sonra bir yer değiştirir, yine devam ederdik.
Bırakmazdı Hoca Efendi hiç.
Yılmazdı.
Sual sorup durma; Ne, Nerde, Niçin?...
Kâinat durmadan Hakk'ı heceler.
Gönül sultanları has kullar için
Ganimet bu aylar ve bu geceler...
*Gönül Söyler Dil Susar, Abdullah GÜLCEMAL, 1986, s.107.
Lâdikli Âşık Ahmed Ağa'nın torunu Ahmed Elma anlatıyor:
Takriben haziran ayının ortalarında dedemi yakışıklı, güzel giyinmiş bir delikanlı ziyarete gelir.
Diyanet İşleri başkanlığı din işleri yüksek kurulu üyesi Mustafa Ateş* anlatıyor:
Hacı Veyiszâde Hoca Efendi'nin duası çok meşhurdu.
Fakat her yerde aynı duayı etmezdi.
Herkesin ve her makamın durumuna göre ayrı bir duası olurdu.
Davetlere icabet ettiği zaman ev sahibini memnun etmek için çok titizlenirdi.
Hz.Mevlânâ'nın oğlu Sultan Veled Hazretleri bir gün, medresenin damını sıvatmak için rum rençberler tutmuştu.
Bunlar orada harç yapmakla meşgul oldukları esnada, Sultan Veled de, damın üzerinde ne yapıyorlar, diye onların çalışmasına bakıyordu.
Rençberlerden biri damın üzerinden birinin baktığını anlayınca:
-Adamakıllı çalışınız, efendi bize bakıyor, dedi.
Kitabü'n-Nebat adlı botanik ansiklopedisiyle meşhur çok yönlü alim Dinaverî
Tam adı Ebu Hanife Ahmed b. Davud b. Venend Dinaveri'dir.
Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur.
İbnü'n-Nedim'in kaydettiğine güne Diverli olup, H.III/M.IX yüzyılın başlarında bu tarihi şehirde doğduğu tahmi edilmektedir.
Aslen İranlı olan Dinaveri'nin büyük babası Venend, muhtemelen İslâmiyeti kabul etmemişti.
Sultan III.Selim ve Sultan II.Mahmud devri hekimbaşılarından şair tabip Behçet Mustafa Efendi (1174/1834)
Mezarı, Üsküdar Doğancılar'da Nasuhi Dergahı Camii'nde medfundur.
Kolera Risalesi
Hacı Veyiszâde merhumun talebelerinden Prof.Dr.Mustafa Tahralı anlatıyor:
Bir coğrafya öğretmenimiz vardı; Nahide Hanım...
Dersinde kuvvetli, talebeye sefkatli, 30-35 yaşlarında şık, temiz, modern bir hanım.
Hacı Veyiszâde Hoca Efendi'nin hatır gönül almada üstüne yoktu.
Herkese selâm verir, hatırını sorardı.
