Adıyaman Tarihi

Adıyaman tarihinin M.Ö.4.000 yıllarına kadar indiği, tarihi kaynaklardan öğrenilmektedir. Samsat’ta yapılan kazılarda elde edilen bulgulardan, M.Ö. 7.000 yılına kadar Paleolitik, M.Ö. 5.000 yıllarına kadar Neolitik, M.Ö. 3.000 yıllarına kadar Kalkolitik ve M.O. 3.000-1.200 yılları arasında da Tunç Çağı dönemlerinin yaşandığı anlaşılmıştır. Bu dönemde bölge Hititlilerle Mitannilar arasında el değiştirmiştir.

Hitit Devletinin yıkılmasıyla (M.Ö. 1.200) karanlık bir dönem başlamıştır. M.Ö. 1.200’den Frig Devletinin kuruluşu olan M.Ö. 750 yılları arası dönemle ilgili olarak yazılı kaynağa rastlanmamıştır. Ancak; bu dönemde yöre, Asur etkisine girmeye başladığından, Samsat’ta bulunan Asur etkisinde yapılmış mühürler ve Kahta Eskitaş Köyü’nde bulunan Hitit dilinde yazılmış kitabeler, Anadolu’daki tarihi sürecinin Adıyaman’da da aynen devam ettiğini göstermektedir.
M.Ö. 900-700 yılları arasında yöre, Asur etkisinde kalmakla birlikte, Asurlular tam olarak egemen olamamışlardır. VI. yüzyılın başlarından itibaren yöreye Persler egemen olmuş ve Satrap’lar tarafından yönetilmiştir. M.O. 334 yılında Makedonya Kralı Büyük İskender’in Anadolu’ya girmesiyle Pers’ler hakimiyetini kaybetmiş ve M.Ö. 1. yüzyıla kadar yörede Makedonyalı Seleukoslar hüküm sürmüştür. Seleukosların gücünün zayıfladığı sıralarda, Kral Mithradetes l Kallinikos Kommagene Krallığının bağımsızlığını ilan etmiştir (M.O. 69).

Başkenti Samosota ve bugünkü adı Samsat olan Kommagene Krallığı, egemenliğini MS. 72’ye kadar sürdürmüş, bu tarihte yöre, Roma imparatorluğunun eline geçmiş ve Adıyaman Roma imparatorluğunun Syria (Suriye) Eyaletine, 6. Lejyon olarak bağlanmıştır. Roma imparatorluğunun 395 yılında Batı ve Doğu Roma olarak ayrılmasıyla, Adıyaman Doğu Roma imparatorluğuna katılmıştır.
Tarihi boyunca birçok uygarlıklar gören Adıyaman’da Hitit, Mitanni, Urartu, Asur, Med ve İranlılarla Büyük İskender ve Kommagene krallıkları egemenlik kurmuşlardır. XI.yüzyılda Selçuklu, Haçlı ve Eyyübi; XIII.yüzyılda Anadolu Selçuklu, İlhanlı ve Memluk dönemlerini yaşamış; 1516’da Osmanlı topraklarına katılmıştır. Bölgede Helenistik, Roma, Bizans eserleriyle, İslam-Türk eserlerine ve ilk çağ eserlerine bir arada ve sıkça rastlanmaktadır. 1978 yılında başlatılan Aşağı Fırat Projesi çerçevesinde bölgede yapılan arkeolojik kazılarda ele geçen eserler Adıyaman Müzesi’nde toplanmıştır.

Adıyaman Kalesi, Çarşı Camisi, Eski Saray Camisi, Kap Camisi ve Ulu Cami şehir içindeki tarihi yerlerdir. Nemrut Dağı Tümülüsü, Karakuş Tepesi, Cendere Köprüsü, Eski Kale (Kahta Arsameia’sı), Yeni Kale, Pirin (Perre) Şehri ve Kaya Mezarları, Sesank (Dikilitaş), Eski Besni bölgedeki eski eserlerden bazılarıdır.