Kozcağız

Kozcağız ve çevresinin bilinen 3000 yıllık tarihi içinde Gaskalar, Hititler, Frigler, İonlar, Kimmerler, Lidyalılar, Persler, Helenler, Pontuslar, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular ve Osmanlılar tarih sayfalarına adlarını yazdırmışlardır. Mitolojide adı geçen Parthenios (Sular İlahı) Irmağını besleyen iki koldan birisi de Kozcağız (Kocanaz) çayıdır. Eski adı Ahmetler olan Kozcağız, Rumlar tarafından günümüze kalan, “Kızcağız” söylencesine konu olan değirmenlere sahip, eski bir yerleşim bölgesidir.
İlk adı Ahmetler olan Kozcağız eski bir yerleşim yeridir. Kentte bulunan tarihi değirmenin Rumlardan kaldığı yönündeki söylemler nedeniyle burada Rumların yaşadığı olasılığı güçlenmiştir. Kozcağız isminin hikayesi de Rumlarla bağdaştırılmaktadır. Dilden dile anlatılmakta olan bu hikayeyi aşağıdaki şekilde özetlemek mümkündür:
“ Değirmenin birinde bir Rum Ağası varmış. Ağada ağaymış hani..! malı mülkü yerindeymiş yani.. Sadece onda öküz arabası varmış. Değirmeninde ne öğütülürse Bartın’a götürür satarmış. Bu ağanın bir de kızı varmış. Güzelceymiş biraz. Birgün o kız hastalanmış, yatağa düşmüş. Dört bir yandan hekimler getirilmiş kıza baksınlar diye. Ama hiçbir merhem hiçbir ilaç kızın derdine çare olmamış.Kız günden güne de eriyip gidermiş… işte o kızın anası da kızın başında oturur ağlar dururmuş.

“Kızcağız… Kızcağız..” diye..
Tabii değirmen bu,gürültü çok ya kızın anası o gürültüyü bastırmak ve figanını dört bir yana duyurmak için olanca gücü ile bağırmış.
“Kızcağız…Kızcağız…Kızcağız…” işte kızcağız, kulaktan kulağa Kozcağız olmuş ve bu günlere gelmiş.