Kavak Sarayı (Üsküdar Sarayı), Üsküdar, İstanbul
İstanbul ili Üsküdar ilçesinde, Harem ile Salacak iskeleleri arasında bulunan bu saraydan günümüze hiçbir iz gelememiştir. İstanbul’un fethinden sonra yapılmış olan Eski Saray ve Topkapı Sarayından sonra Osmanlıların yapmış olduğu üçüncü büyük saraydır.Üsküdar Sarayı XVI. yüzyılda yapılmış, XVIII. yüzyılın sonlarına doğru da ortadan kalmıştır. Bu saray ile ilgili bilgiler arşiv belgeleri, gezginlerin notları ve birkaç gravürden öğrenilmektedir. Kavak Sarayı ile Üsküdar Sarayı’nın aynı saray olup, olmadığı da zaman zaman tartışılmıştır. Büyük olasılıkla bu saray Kanuni Sultan Süleyman (1520–1566) döneminde yapıldığı sanılmaktadır.
Arşiv belgelerinde Mimar Sinan’ın Sultan II. Selim (1566–1574) ve Sultan III. Murat’ın (1574–1595) burada birer köşk ve hamam yaptırdığı, Sultan I. Ahmet (1603–1617) döneminde de Kavak Sarayı’na bir mescit eklediği yazılıdır. Sultan IV. Murat (1623–1640) döneminde saray onarılmış ve buraya bazı ilaveler yapılmıştır. Yine arşiv belgelerinde tam teşkilatlı bir Osmanlı sarayı olduğu da belirtilmiştir.
Sultan III. Selim (1789–1807) burada bir Bostancıbaşı kışlası yaptırmış, 1794 yılında da bu saray yıkılmış, içerisindeki bazı mermerler Topkapı Sarayı’na götürülmüş, bazıları da Selimiye Kışlası’nın yapımında kullanılmıştır. Bundan sonra Kavak Sarayı’nın arazisinin büyük bir kısmına çeşitli askeri yapılar yapılmıştır.
Kavak Sarayı’nı gösteren en önemli belgelerden birisi de G.J.Grelot’nın yayınlamış olduğu Relation Nouvelle d’un Voyage a Constantinople isimli kitaptaki iki gravürdür. Bu gravürlere göre deniz kıyısına inen kayalıklar üzerindeki bir duvarın arkasında, ağaçların arasında dört ayrı yapı görülmektedir. Bunlardan kuzeydeki yapı büyük olasılıkla Revan Köşkü olarak isimlendirilen revaklı yapıdır. Bu yapı sekizgen planlı, kubbelidir. Bunun dışında kalan köşkler büyük olasılıkla harem ve hizmet binalarıdır.
Osmanlıların bu sarayı yazlık olarak kullandıkları sanılmaktadır. Bunun yanı sıra Doğuya sefer düzenlendiğinde de bu sarayın başlangıç noktası olduğu sanılmaktadır.
Başka bir kaynakta bu saray ile ilgili şu bilgiler yer almaktadır:
Saray, şimdiki Selimiye Kışlası arkasında, Talimhane Meydanı adını verdiğimiz yüksek plâtform üzerinde idi. Sultan III. Selim'in mimarı, kızkardeşi Hatice Sultan'ın ressamı M. Melling 1805 yılında meydana getirdiği ünlü Voyage Pittoresque de Constantinople et des Rivers du Bosphore adlı kitabında, Kavak Sarayı'nın bulunduğu mevkii, yaptığı harita ve resimlerde açıkça belirtmiştir. Buna göre, Kavak Sarayı, yukarıda açıklaması yapılan yerde idi. Melling'in adı geçen eserinin 18 ve 19. sayfaları arasında bir resim bulunmaktadır. Bu resim Kadıköy'ün Mühürdar semtinden yapılmıştır. Burada, Kadıköy Vapur İskelesi'nin eski durumu, Haydarpaşa Koyu ve Selimiye Kışlası'nın üzerinde bulunduğu sırtlar açıkça görülmektedir. Resimde, muhteşem kışla bugünkü şekliyle resmedildiği halde, köşelerindeki kuleler resmedilmemiştir. Bundan da kulelerin henüz bu tarihte yapılmadığı anlaşılmaktadır. Kışlanın önünde ve yüksek yar üzerinde iki katlı, ahşap çatılı, geniş saçaklı, simetrik olduğu düşünülürse, 'T' biçiminde bir yapı görülmektedir. Melling bu binaya Kavak Sarayı ismini vermiştir. Mehmet Paşa Sarayı'nın, hangi tarihten itibaren, bu isimle anılmağa başladığı belli değildir. Üsküdar Sarayı'nın da bazen bu isimle yad edildiği bir gerçektir. Meselâ Türk İslâm Eserleri Müzesi'nde 3366 no'da kayıtlı olup Abdülkadir Erdoğan Bey'in yayınladığı Üsküdar Su Yolu Haritası adlı eserde "Şevketlu Efendimiz'in Kavak'ta vaki saray-ı hümâyunu" yazısı okunmaktadır. Fakat bu, Üsküdar Sarayı adıyla bildiğimiz yapıdır. Buradan, o tarihlerde bütün bu havaliye Kavak ismi verildiği anlaşılmaktadır. Çünkü, o yıllarda Selimiye, Küçük ve Büyük İhsaniye mahalleleri henüz yaptırılmamış olduğu gibi, isimleri de yoktu. Üsküdar Sarayı bahsine bakınız. Yanındaki Kavak İskelesi'nden ismini alan saray için, Hadîka yazarı, "Mehmet Paşa Köşkü diye şehir olan (ünlü olan) kasır elan mevcut olup Kavak Sarayı'nın ebniye-i sairesi münhedim olarak yerlerine kışla ve sair binalar yapılmıştır," demektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder